برداشت بافت
اولین مرحله در تهیه و آماده‌سازی بافت برای مشاهده زیر میکروسکوپ است.
در این مرحله نیز مقصود اولیه این است که شکل میکروسکوپی بافت، تا حد مقدور، شبیه با آنچه در حالت زنده است باقی بماند. در جای دیگر توضیح داده ایم که بافت چگونه بلافاصله پس از جدا شدن از موجود زنده در معرض تغییرات قرار میگیرد. همانطور که در نوشتۀ مربوط به تثبیت توضیح داده ایم و اینجا تکرار میکنیم دو روش مشهور برای تثبیت یکی پرفوزیون و دیگر شیوۀ غوطه است. برداشت بافت، بسته به این که بخواهیم بافت را چگونه تثبیت کنیم متفاوت خواهد بود.
معمول ترین روش برای تثبیت بافت این است که بافت را از بدن موجود زنده جدا میکنند و آن را درون مایعِ تثبیت قرار میدهند. به این روش “غوطه” یا ایمرسیون، میگویند. روش غوطه در برخی از حوزه های مربوط به بافت‌شناسی مانند آسیب‌شناسی انسانی، ناگزیر است. اما در موارد دیگر ممکن است بتوان از تزریق یا “پرفوزیون” استفاده کرد. در این روش، مایع تثبیت، از طریق قلب در حالی که هنوز زنده است و در حال ضربان است، به همۀ بدن منتشر میشود و مایع تثبیت به هر جا که مویرگی وجود داشته باشد، نفوذ میکند. پرفوزیون روش بسیار مؤثری در تثبیت بافتهای حیوان آزمایشگاهی است، اما آسانترین روش نیست. گاهی، فقط قطعۀ کوچکی از یک بافت مورد نظر است، در این صورت نیز تثبیت همۀ حیوان به وسیلۀ پرفوزیون، معقول و به صرفه نیست. به همین سَبَب است که هنوز روش غوطه پیشتاز باقی مانده است.
در شیوۀ غوطه، حیوان پس از بیهوشی عمیق، به وسیلۀ بیهوش کنندۀ استنشاقی، یا تزریقی؛ باز میشود و بافت مورد نظر برداشت میشود. در هنگام بیهوش کردن، گاهی مادۀ دیگری که فقط نقش سست کنندۀ عضلات را دارند نیز به حیوان تزریق میشود. اگر برای بیهوش کردن حیوان از اتر استفاده شود نیازی به شُل کنندۀ عضلانی نداریم چرا که این گاز، علاوه بر بیهوش کنندگی، شُل کنندۀ عضلات نیز هست.
بافت‌شناس های متبحر به ندرت برای تشریح حیوان، از تیغ استفاده میکنند. برای جدا سازی بافت از قیچی های ظریف و یک سر گرد و اَنبُرَک های سَرگِرد، استفاده میکنند. به کالبد شناسی حیوان مورد مطالعه تسلط دارند. تا وقتی که لازم نباشد، هیچ رگی بزرگی را قطع نمیکنند تا خونریزی ایجاد نشود وکارشان را سریع و پیش از مرگ حیوان تمام میکنند. استفاده از اَنبُرَک و قیچی سَرتیز احتمال فشار و آسیب به بافت را زیاد میکند.
در شیوۀ پرفوزیون پس از نفوذ بافت به همۀ بدن، بافت مورد نظر را برداشت کرده، داخل ظرف حاوی مایع تثبیت قرار میدهیم.
برای هرحیوان و هر بافتی باید شیوۀ مناسب را برای بیهوش کردن و برداشتِ بافت استفاده کرد. برای مثال؛ تک سلولیهای، میکروسکوپی که در معرض فرمالین قرار میگیرند، خود را جمع میکنند و شکل طبیعی خود را از دست میدهند. قبل از تثبیت باید آنها را با ماده ای مانند مورفین بی حس کرد. حیوانی مانند قورباغه را میتوان با مالیدنِ اتر بر سطح پوستِ آن که محل تنفس آن است؛ بیهوش کرد.
در سالهای اخیر که حمایت از حقوق حیوانات در کشورهای غربی شایع شده، برای استفاده از حیوانات در تحقیقات علمی، محدودیتهای بیشتری اِعمال میشود و اصول و قواعد به اصطلاح اخلاقی برای آن وضع شده. در هر کشوری، و حتی در هر دانشگاهی قواعد مختص به خود وضع شده و دانشگران در مقالات خود به این که مرجعشان برای رعایت این قواعد کدام مرکز دانشگاهی بوده است اشاره میکنند و همین برای رفع مسئولیت او کفایت میکند.