مقطع عرضی دیوارۀ معده – در سمت راست تصویر فوق، مقطع دیوارۀ معده و لایه های آن دیده میشود. مطابق با قوارۀ عمومی دیوارۀ لولۀ گوارش، از بالا به پایین اپیتلیوم، عضلۀ مخاطه، زیرمخاطه، و سه لایۀ عضلۀ خارجی دیده میشود. بین دو لایه از عضلات خارجی یک لایۀ نازک بافت همبند نیز به خوبی قابل تمایز است. سه قاب در تصویر سمت راست انتخاب شده که در سمت چپ با بزرگنمایی بیشتر دیده میشوند. توضیحات مربوط به این سه قاب را در پایین ببینید.

اپیتلیوم ضخیم و متراکم و لایۀ عضلۀ خارجی ضخیم از خصوصیات دیوارۀ معده است. لامینا پروپریا جز از راه مشاهدۀ سلولهای با هسته های تخت و هتروکروم قابل تشخیص نیست. لوله ها همگی عمود بر سطح نیستند و سلولهای بسیار متراکم دارند به این سبب، نمیتوان یک غده را از عمق به سطح تا چاله، پی گرفت. در سطح اپیتلیوم، سلولهای موکوسی دیده میشود. هستۀ سلولهای موکوسی هوفام (یوکروماتیک) و گرد است و در قاعدۀ سلول استقرار یافته. موکوس این سلولها در قسمت رأسی سلول دیده میشود و این موکوس (برخلاف موکوس بیشتر سلولهای موکوسی) اسیدوفیل است. سلولهای جداری اسیدساز را باید بیشتر در میانۀ اپیتلیوم جستجو کرد. هستۀ آنها گرد است اما در وسط سلول قرار گرفته و سیتوپلاسم آنها به وضوح اسیدوفیل است. سلولهای آنزیم ساز را نمیتوان به آسانی از سلولهای موکوسی تشخیص داد اما آنها را باید بیشتر در عمق اپیتلیوم جست.

در پایینِ عضلۀ مخاطه و زیر مخاطه، عضلۀ خارجی ضخیم دیده میشود. عضلۀ خارجی معده سه لایه است اما تمایز این سه لایه از هم همیشه ممکن نیست. آخرین لایه سروزا است که یک لایه نازک بافت همبند به همراه عروق است و در انتها یک لایه نازک بافت پوششی سنگفرشی ساده آن را فرا گرفته است.

مقطع عرضی دیوارۀ معده – اپیتلیوم سطحی – در بالاترین قسمت “چاله” معدی به همراه سلولهای موکوسی آن دیده میشود. ترشحات موکوسی در قسمت رأسی سلولها به رنگ اسیدوفیل دیده میشوند. هستۀ سلولها در قاعدۀ سلول استقرار یافته. هر چه از سطح به میانه های اپیتلیوم نزدیک میشویم امکان دیدن سلولهای اسیدساز بیشتر میشود. این سلولها هسته ای گرد در وسط سلول دارند و سیتوپلاسم آنها اسیدوفیل است.در این تصویر باریکه هایی از لامیناپروپریا  در میان لوله ها بهتر دیده میشود. در لامیناپروپریا چندین رگ خونی که در برخی از آنها گلبول قرمز وجود دارد به خوبی قابل مشاهده است. به تفاوت شکل هستۀ سلولهای موجود در لامیناپروپریا با هستۀ سلولهای غددی توجه کنید. این هسته ها، هتروکروم و بیشتر تخت هستند و مربوط به فیبروبلاست یا اندوتلیوم یا سلولهای ایمنی هستند. در این بزرگنمایی،  فضای داخلی لولۀ غدد در بیشتر مواقع قابل مشاهده نیست اما در قسمتهای سطحی به خصوص در محل “چاله” بهتر قابل دیدن است. توجه کنید که لوله ها همه در یک راستا و عمود بر سطح داخلی معده نیستند. 

مقطع عرضی دیوارۀ معده – اپیتلیوم عمقی-  در بالا عمقیترین قسمت اپیتلیوم و در پایین یک باریکۀ نازک از لامیناپروپریا و در زیر عضۀ مخاطه قابل مشاهده است.

در اپیتلیوم این منطقه احتمال وجود سلولهای انزیمساز بیش از مناطق دیگر است اما این سلول از لحاظ ریخت میکروسکوپی شباهت زیادی به سلولهای موکوسی دارد. احتمال وجود سلولهای اسیدساز در این منطقه کم است. توجه کنید که فضای داخلی لوله ها قابل دیدن نیست و آنچه میتوان دید رشته هایی از سلولهای غددی است که با نظمی نسبی در دنبال هم قرار گرفته اند. استطاله هایی از لامیناپروپریا به میان لوله های غددی گسترش یافته. در این لامیناپروپریا عروق خونی ریز و درشت قابل مشاهده است. هرجا رگ خونی ببینیم آنجا بافت پیوندی لامیناپروپریاست.

عضلۀ مخاطه در پایین عکس بالا، به “زیرمخاطه” منتهی میشود و سلولهای عضلۀ صاف با سلولهای فیبروبلاست در بالا و پایین مجاور میشوند و تمایز این سلولهای عضلانی با سلولهای فیبروبلاست و تارهای کلاژن را در برخی مناطق دشوار میکند.

مقطع عرضی دیوارۀ معده – شبکۀ اوئرباخ- بین دو لایه از لایه های عضلۀ خارجی معده یک لایه نازک بافت همبند وجود دارد که در آن، تجمعات نورونها و تارهای عصبی شبکۀ اوئرباخ را تشکیل میدهند. در بالا یکی از این تجمعات نورونی را میبینید. در عکس صدر این صفحه میتوانید تجمعات نورونی بیشتری را در همین لایه تشخیص دهید.

بافت معده رنگامیزی هماتوکسیلین – ائوزین – تهیه شده توسط سودابه هوشیاری – کارگاه فرزاد