تیغۀ میکروسکوپی کلیه جونده – مناسب برای درس “بافت پوششی” و درس “کلیه”

این تیغه حاوی کورتکس، مدولا است. در قسمتی از بالای بافت آرتفکت گسیختگی رخ داده است. در پایینِ بافت، مقدار اندکی بافت چربی اطراف کلیه به همراه مقطع اُریبی از میزنای وجود دارد. در این نمونه یافتن دستگاه جنب گلومرولی بسیار آسان است و از این نظر ممتاز است. این تیغه توسط سودابه هوشیاری تهیه شده است و توضیحات از احمد محبی آشتیانی است.

کلیه جونده – رنگامیزی هماتوکسیلین و ائوزین – بزرگنمایی عدسی شیئی: ۴ برابر – کورتکس کلیه – در بالا کپسول، چسبیده به پارانشیم کلیه دیده میشود (پیکان سیاه) و کورتکس به همراه جسمکهای مالپیگی (پیکان قرمز) و لابیرنت (cortical labyrinth) که حاوی لوله های پیچیده دور و نزدیک هستند دیده میشود. پیدا کردن جسمک مالپیگی و گلومرول در نمونۀ کلیه بسیار آسان است. گلومرول، کلافی است که به وسیلۀ یک هالۀ سفید رنگ احاطه شده است. این هاله در حالت طبیعی و زنده در حیوان به این اندازه عریض نیست. عریض بودن این هاله نتیجۀ جمع شدگیِ گلومرول طیِ روند تهیه بافت است.

کلیه جونده – رنگامیزی هماتوکسیلین و ائوزین – بزرگنمایی عدسی شیئی: ۴ برابر – میدان میکروسکوپی در بالا حد فاصل کورتکس و مدولا را نشان میدهد. نیمۀ بالایی و راست تصویر، کورتکس به همراه گلومرولها (سرتیر سیاه) و نیمۀ پایینی و راست، مدولا بدون گلومرول و حاوی توبولها است. چند شریان و ورید قوسی ( arcuate artery and vein ) در حد فاصل کورتکس و مدولا با پیکانهای قرمز و آبی نشان داده شده اند. در کورتکس، مقاطعِ عرضیِ شعاعهای مدولاری (medullary rays) (پیکان زرد) قابل مشاهده اند. این ساختار اگر چه در کورتکس استقرار دارد اما ادامۀ مدولا است.

کلیه جونده – رنگامیزی هماتوکسیلین و ائوزین – بزرگنمایی عدسی شیئی: ۴۰ برابر – در تصویر بالا یک جسمک مالپیگی در مرکز قرار دارد. پیکان زرد، فضای ادراری (urinary space) را نشان میدهد. فضای ادراری در حالت طبیعی و در حیوان زنده به این اندازه عریض نیست. جمع شدگیِ گلومرول در اثر روند تهیه بافت موجب شده که این فضا در نمونه میکروسکوپی بیشتر شود. دیوارۀ جداری پوشیده از بافت پوششیِ سنگفرشی ساده است. هستۀ این بافت تَخت و کشیده است (سَرتیرهای زرد). یک قوسِ مویرگی از کلافۀ مویرگیِ گلومرول، با سَرتیرِ قرمز نشان داده شده است. این قوسهای مویرگی ممکن است حاوی گلبول قرمز باشند یا نباشند. دیوارۀ مویرگ نیز از بافت پوششی سنگفرشی ساده با هسته های تخت و کشیده تشکیل شده است. هستۀ اندوتلیوم این مویرگها اگر از روبرو دیده شوند، پهن و کمرنگ و اگر از جانِب دیده شوند، نازک و کشیده دیده میشوند.

دیوارۀ لولۀ پیچیدۀ نزدیک (proximal convoluted tubule) و دیوارۀ لولۀ پیچیدۀ دور (distal convoluted tubule) از بافت پوششی مکعبی ساده تشکیل شده است. مرزهای سلولها در این لوله ها را نمیتوان تشخیص داد اما از شکل و موقعیت هسته میتوان حدس زد که هر سلول چه شکل و موقعیتی دارد. دیوارۀ لولۀ نزدیک (پیکان قرمز) قطور تر است و فضای داخل این لوله تنگتر دیده میشود، سیتوپلاسم آنها ائوزنوفیلتر پس رنگینتر است. تعداد مقاطع لولۀ نزدیک از تعداد مقاطع لولۀ دور(پیکان آبی) در کورتکس بیشتر است. میکروویلوسهای رأسِ سلولهای آن به صورت زبانۀ شعله به داخل فضای لوله دیده میشوند. فاصلۀ سلولها در دیوارۀ لولۀ نزدیک بیشتر به نظر میرسد. مویرگهای اطرافِ جسمک مالپیگی قابل تمایز نیستند اما گلبولهای قرمز درونِ آنها را میتوان تشخیص داد.

در سمت راستِ گلومرول، خال فشرده (macula densa) با پیکان سبز نشان داده شده است.

کلیه جونده – رنگامیزی هماتوکسیلین و ائوزین – بزرگنمایی عدسی شیئی: ۴۰ برابر – جسمک مالپیگی در وسط تصویر بالا دیده میشود. قطب ادراری (urinaru pole) به وضوح در بالای گلومرول نمایان است. در این ناحیه، محلِ ورود کپسول بومن به یک لولۀ پیچیدۀ نزدیک، برش خورده و دیده میشود. مسیر حرکت ادرار با سرتیر زرد مشخص شده است. هستۀ سه سلولِ پایک دار(podocyte) با سرتیر سیاه و دو سلول مزانژیال (mesangial cell) با سرتیر سفید نشان داده شده است.

کلیه جونده – رنگامیزی هماتوکسیلین و ائوزین – بزرگنمایی عدسی شیئی: ۴۰ برابر – قسمتی از مدولا. در این میدان میکروسکوپی توبولهای دور و نزدیک و مجاری جمع کننده (Collecting duct) و قسمتهای نازک (thin segment) از قوس هنله (Henle) در کنار هم دیده میشوند. همۀ این مجاری موازی هم در مدولا جریان دارند و تقریبا همۀ آنها به طور عرضی برش خورده اند. مجرای جمع کنندۀ ادرار (Collecting duct) با بافت پوششی مکعبی ساده پوشیده شده است. مهمترین نشانه برای تشخیص آن از لوله های دیگر، این است که حد و مرز سلولهای مکعبی آن مشخص تر هستند. قسمت نازک لولۀ هنله پوشیده از سلولهایی است که ارتفاع آنها نسبت به پهنای آن بسیار کمتر است و در برخی مناطق میتوان آن را بافت سنگفرشی تلقی کرد. مویرگهای میان این لوله ها به زحمت قابل تشخیص هستند مگر هنگامی که گلبولهای قرمز درون آنها را ببینیم.

پیکان زرد: لولۀ جمع کننده. پیکان آبی: لولۀ دور. پیکان قرمز: لولۀ نزدیک؛ منظرۀ ستاره داخل فضای توبول نزدیک در این تصویربه وضوح دیده میشود که حاصل میکروویلوسهای داخل آن است. سرتیرهای قرمز ساختارهایی را نشان میدهند که شبیه به قسمت نازکِ قوسِ هنله است.