تیغۀ میکروسکوپی کلیه جونده – مناسب برای درس “بافت پوششی” و درس “کلیه”

این تیغه حاوی کپسول، کورتکس، همۀ لایه های مدولا، پاپیلا، لگنچه و ساختارهایی از ناف کلیه (سرتیر سبز در تصویر بالا) است. در سمت راست تیغه (سرتیر سیاه)، برش دچار آرتفکت تاخوردگی و در قسمتی از میان بافت (سرتیر آبی) آرتفکت گسیختگی است.

این تیغه توسط سودابه هوشیاری تهیه شده است و توضیحات از احمد محبی آشتیانی است.

کلیه جونده – رنگامیزی هماتوکسیلین و ائوزین – بزرگنمایی عدسی شیئی: ۴ برابر – این میدان میکروسکوپی حاوی کورتکس به همراه کپسول در پایینِ تصویر(پیکان سیاه) و جسمک مالپیگی (سرتیرهای قرمز) و لابیرنت (cortical labyrinth) میانِ جسمکها (پیکان سبز) است که حاوی لوله های پیچیدۀ نزدیک و دور است. هر چه از پایین تصویر به بالا حرکت کنیم، از کورتکس دور و به مدولا نزدیک میشویم. در منتها الیه بالایی تصویر، کورتکس به انتها میرسد و در همین محل عروق قوسی با پیکانهای قوسی مشخص شده است.

پیدا کردن جسمک مالپیگی و گلومرول در نمونۀ کلیه بسیار آسان است. گلومرول، کلافی است که به وسیلۀ یک هالۀ سفید رنگ احاطه شده است. این هاله در حالت طبیعی و زنده در حیوان به این اندازه عریض نیست. عریض بودن این هاله نتیجۀ جمع شدگیِ گلومرول طیِ روند تهیه بافت است.

کلیه جونده – رنگامیزی هماتوکسیلین و ائوزین – بزرگنمایی عدسی شیئی: ۴۰ برابر – در تصویر بالا سه جسمک مالپیگی دیده میشود. محل ورود شریانکِ گلومرولی از قطب عروقی (vascular pole) در سمت راست به داخل جسمکِ سمتِ راست با پیکان سیاه مشخص شده که منظره ای کم نظیر است. در سمت چپِ همین جسمک، منظره ای دیده میشود که گمان میرود محل گشوده شدنِ فضای ادراری (urinary space) به داخل یک لولۀ پیچیدۀ نزدیک باشد. در سمت راستِ جسمکِ سمتِ چپ، خال فشرده (macula densa) با پیکان سبز نشان داده شده. فضای ادراری در حالت طبیعی و در حیوان زنده به این اندازه عریض نیست. جمع شدگیِ گلومرول در اثر روند تهیه بافت موجب شده که این فضا در نمونه میکروسکوپی بیشتر شود. دیوارۀ جداری پوشیده از بافت پوششیِ سنگفرشی ساده است. هستۀ این بافت تَخت و کشیده است (سَرتیرهای زرد). قوسهای مویرگی از کلافۀ مویرگیِ گلومرول، ممکن است حاوی گلبول قرمز باشند یا نباشند. دیوارۀ مویرگ نیز از بافت پوششی سنگفرشی ساده با هسته های تخت و کشیده تشکیل شده است. در این شیوه از تهیه بافت امکان تمایز دقیق سلولهای داخل گلومرول از هم ممکن نیست اما دو هستۀ سلول شبیه به هستۀ سلولهای پایکدار(podocyte) با سرتیر سیاه و دوهسته شبیه به هستۀ سلولهای مزانژیال (mesangial) با سرتیر سفید نمایش داده شده است. دیوارۀ لولۀ پیچیدۀ نزدیک (proximal convoluted tubule) و دیوارۀ لولۀ پیچیدۀ دور (distal convoluted tubule) از بافت پوششی مکعبی ساده تشکیل شده است. مرزهای سلولها در این لوله ها را نمیتوان تشخیص داد اما از شکل و موقعیت هسته میتوان حدس زد که هر سلول چه شکل و موقعیتی دارد. دیوارۀ لولۀ نزدیک (پیکان قرمز) قطور تر است و فضای داخل این لوله تنگتر دیده میشود، سیتوپلاسم آنها ائوزنوفیلتر پس رنگینتر است. تعداد مقاطع لولۀ نزدیک از تعداد مقاطع لولۀ دور در کورتکس بیشتر است. میکروویلوسهای رأسِ سلولهای آن به صورت زبانۀ شعله به داخل فضای لوله دیده میشوند. فاصلۀ سلولها در دیوارۀ لولۀ نزدیک بیشتر به نظر میرسد. مویرگهای اطرافِ گلومرول قابل تمایز نیستند اما گلبولهای قرمز درونِ آنها را میتوان تشخیص داد. دو لولۀ پیچیدۀ دور با پیکان آبی مشخص شده اند.

کلیه جونده – رنگامیزی هماتوکسیلین و ائوزین – بزرگنمایی عدسی شیئی: ۴۰ برابر – تصویر بالا دو جسمک مالپیگی را نشان میدهد. قطب ادراری در محل گشوده شدنِ کپسول بومن به ابتدایِ یک لولۀ پیچیدۀ نزدیک در جسمکِ سمت راست با پیکان زرد نشان داده شده است. در قطب عروقیِ جسمک سمت چپ، از محل ورودیِ شریانک گلومرولی (پیکان قرمز) به داخل کپسول، برش خورده و داخل رگ به همراه گلبولهای قرمز دیده میشود.

کلیه جونده – رنگامیزی هماتوکسیلین و ائوزین – بزرگنمایی عدسی شیئی: ۱۰ برابر – قسمتی از مدولا.

در این میدان میکروسکوپی توبولهای دور(یا قسمت ضخیم لولۀ هنله) و مجاری جمع کننده (Collecting duct) (پیکان سیاه) و قسمتهای نازک (thin segment) از قوس هنله (Henle) در کنار هم دیده میشوند. همۀ این مجاری موازی با هم در مدولا جریان دارند و تقریبا همۀ آنها به طور عرضی برش خورده اند. در کلیۀ جوندگان، مویرگهای وازا رِکتا (vasa recta) با قسمتهای نازکِ لولۀ هنله، در هم تنیده هستند. اما در انسان مناطق مربوط به وازا رکتا متمایز و جدا هستند. در تصویر بالا منطقه ای که حاوی مویرگها و قسمتهای نازک هنله هستند با پیکان آبی مشخص شده است.

خانۀ مستطیل را با بزرگنمایی بالاتر در تصویر بعدی ببینید.

کلیه جونده – رنگامیزی هماتوکسیلین و ائوزین – بزرگنمایی عدسی شیئی: ۱۰ برابر – قسمتی از مدولا. بزرگنمایی بالا از تصویر قبل.

مجرای جمع کنندۀ ادرار (Collecting duct) با بافت پوششی مکعبی ساده پوشیده شده است(پیکان زرد). مهمترین نشانه برای تشخیص آن از لوله های دیگر، این است که حد و مرز سلولهای مکعبی آن مشخص تر هستند. قسمت ضخیم قوس هنله با پیکان آبی مشخص شده است. قسمت نازک لولۀ هنله پوشیده از سلولهایی است که ارتفاع آنها نسبت به پهنای آن بسیار کمتر است و در بیشتر مناطق میتوان آن را بافت سنگفرشی ساده تلقی کرد. مویرگهای میان این لوله ها به زحمت قابل تشخیص هستند مگر هنگامی که گلبولهای قرمز درون آنها را ببینیم. هستۀ تَخت این مویرگها (سرتیر قرمز) قابل در برخی موارد قابل مشاهده هستند اما فضای داخلی آنها بدون گلبول قرمز قابل تشخیص نیست. در کلیۀ جوندگان، مویرگهای وازا رِکتا با قسمتهای نازکِ لولۀ هنله، در هم تنیده هستند. اما در انسان مناطق مربوط به وازا رکتا متمایز و جدا هستند. در تصویر بالا منطقه ای که حاوی مویرگها و قسمتهای نازک هنله هستند با پیکان قرمز مشخص شده است. فضاهایی که پر از گلبول قرمز است، رَگ هستند. فضاهای خالی از گلبول، به احتمال زیاد، قسمت نازک قوسِ هنله هستند.

کلیه جونده – رنگامیزی هماتوکسیلین و ائوزین – بزرگنمایی عدسی شیئی: ۴۰ برابر – پاپیلا در رأس هرم مالپیگی. اینجا یکی از بهترین مناطق برای مطالعۀ اپیتلیوم مکعبی ساده است.

کلیه جونده – رنگامیزی هماتوکسیلین و ائوزین – بزرگنمایی عدسی شیئی: ۴ برابر – ناف و لگنچه. پیکان صورتی: پاپیلا؛ پیکانِ قرمز: شریان بزرگ؛ سرتیرهای آبی: بافت اپیتلیوم متغیر (transitional) پیکان زرد: لگنچه؛ پیکان سفید: بافت همبند چربی سفید؛ پیکان سبز: بافت همبند چربی قهوه ای؛ سرتیرهای زرد: مقطع عرضی عصب.