بافت شناسی نظری > دستگاه گوارش > کلیات و ساختار لولۀ گوارش > دیاگرام پرز

طرحی از پرز روده ای؛ پرزهای روده ای موجب افزایش فوق العادۀ سطح جذب در روده میشوند. بافت شناسان برامدگیهای انگشتی شکلی که در روده وجود دارد و و آنقدر بزرگ هستند که میتوان آنها را با ذره بین معمولی هم تشخیص داد را پرز (ویلوس) نام نهاده اند. بعدها (حدود ۳۰۰ سال پیش) یوهان ناتانیل لیبرکون به توسط میکروسکوپ، تشخیص داد که در قاعدۀ این پرزها، بین پرزها، شکاف باریکی هم وجود دارد که تا آن زمان دیده نشده بود. به این ترتیب آن را کریپت (شکاف پنهان) نامید و اینک آنرا به نام شکاف لیبرکون میشناسند.

اما همانطور که  دیده میشود، در واقع یک ساختار ستونی یا انگشت شکل داریم که در پایین، قطور است و در بالا به طور ناگهانی نازک میشود. اگر از خارج پرز به این ساختار نگاه کنیم، یک فضای توخالی ترشحی داریم که در بالا عریض و در پایین تنگ میشود. در پایین دو دیوارۀ اپیتلیومی و فضای خالی بینشان شکاف (کریپت) و در بالا دو دیوارۀ اپیتلیومی و لامیناپروپریای بینشان، پرز (ویلوس) نامیده شده است. به هر حال بافت شناسان هنوز به نامگذاری پیشینیان وفادار مانده اند و نامهای “پرز” و “شکاف” را همچنان به کار میبرند. اپیتلیوم پرز مانند اپیتلیوم شکاف لیبرکون ترشحات متنوع آنزیمی و موکوسی دارد. اما شکل خاص شکاف و نزدیکی دو اپیتلیوم به هم موجب شده که این ساختار خصوصیات تمام عیار یک غده را داشته باشد بنابر این به غده روده ای نیز موسوم است.

در مرکز پرز یک رگ بن بست لنفاوی (سبز) قرار دارد. شیلومیکرونها به این رگ لنفاوی وارد میشوند. لنفی که در این عروق نزدیک به روده جریان دارد به خاطر قطرات میکروسکوپی چربی، شیری رنگ است. ظاهراً به همین سبب به این رگِ لنفاویِ داخل پرز، رگ شیری (لاکتئال) میگویند.

بین وریدک (آبی) و شریانکی (قرمز) که وارد پرز میشود یک بستر غنی مویرگی تشکیل میشود که پذیرای مواد غدایی جذب شده توسط اپیتلیوم پرز است. این عروق خونی و لنفاوی بزرگ و کوچک در لامیناپروپریا استقرار دارند. بافت پوششی رودۀ کوچک از نوع ستونی ساده است. لابلای سلولهای جذبی روده، سلولهای جامی (=جامسل؛ گابلت سل) قرار دارند که در قسمت رأسی به واسطۀ وجود موسینوژن در رنگامیزی معمولی بیرنگ دیده میشوند.

سطح بیرونی سلولهای جذبی نیز برامدگیهایی در غشاء دارد که پرزک نامیده میشود این پرزکها در میکروسکوپ نوری به صورتی دیده میشود که به نام حاشیۀ مسواکی خوانده شده است (در شکل بالا نشان داده نشده است). پرزکها نیز سطح جذب روده را تا چند ده برابر افزایش میدهند.