رشد و نمو

اولین معنایی که از کلمه رشد به ذهن متبادر می­شود، بزرگ شدن و حجیم­تر شدن است. البته در بیشتر موارد رشد همراه بزرگتر شدن هست اما همیشه اینطورنیست.گاهی یک ارگانیسم یا یک سلول یا یک بافت، بزرگ می­شود اما متکامل نمی­شود. بنا براین لازم است که این دو مفهوم از هم جدا باشند و کلمات متفاوتی برای آنها داشته باشیم. زیست شناسان انگلیسی زبان برای این که این دو مفهوم را از یکدیگر متمایز کرده باشند برای مفهوم متکامل­تر شدن از کلمۀ دیولوپمنت (development) استفاده می­کنند.

در فارسی برای این که این دو مفهوم از هم متمایز باشند از کلمۀ نمو استفاده کرده­اند. بنابراین رشد (growth) به معنی بزرگتر شدن و نمو به معنی تغییراتی است که ارگانیسم را به سمت نقطۀ نهایی خود می­برد.

رشد، در بافتها به دو صورت انجام میشود؛ یا با زیاد شدنِ تعدادِ سلولها (= پرولیفراسیون) یا به وسیلۀ بزرگتر شدنِ سلول­ها (= هیپرتروفی).

مفهوم رشد در زیست شناسی مانند بسیاری از مفاهیم دیگر، از حوزه­‌های دیگر معرفتی وام گرفته شده، اما در درونِ حوزۀ  زیست شناسی مفهومی خاصِ این شاخه از علم را به خود گرفته است.

ترجمۀ (growth) به رشد و ترجمۀ (development) به نمو خیلی دلچسب نیست. معنای رشد در فارسی به تکامل نزدیکتر است تا معنای نمو. نمو به معنی زیاد شدن و دراز شدن است و به همین دلیل به گیاه “نامی” می­گویند. مولوی می­گوید: “از جمادی مردم و نامی شدم” و رشد به معنی هدایت و یافتنِ راه صحیح به سوی هدفِ مورد نظر است. بنابراین ترجمۀ (growth) به نمو و (development) به رشد صحیح­تر است.

ریشۀ واژۀ (growth) در انگلیسی نیز به گیاه نزدیک است. و به احتمال، (development) به معنی “ظاهر کردنِ صورتِ نهایی” و از پرده بیرون آمدن است. (www.etymonline.com)

تغییراتی که صرفاً به تغییر حجم ارگانیسم منجر می­شود اگر چه لازمۀ تکاملِ آن است اما از لحاظِ ظاهری شبیه­تر است به معنای نمو  و بزرگ شدن اما هنگامی که تغییری در حجم صورت نمی­گیرد و تغییراتی دیگر منجر به تکاملِ ارگانیسم و نزدیک­تر شدنِ آن به شکل نهاییِ خود می­شود، این تغییرات به تغییرات کیفی نزدیک­تر است و به این ترتیب، به معنای واژه­های (development) و رشد نزدیک­تر است.همانگونه که می­بینیم برای شکل گیریِ مفاهیم زیست شناختی از کلمات و مفاهیمی استفاده می­شود که قبل از متولد شدنِ این علم وجود داشته­اند و به معنایی متفاوت از آنچه در این علم به کار میرود به کار میرفته اند. زیست شناسی مانند همۀ علومِ دیگر وام­دار دیگر حوزه­های معرفتی است، اما یک زیست شناس باید متوجه باشد که برخی از اصطلاحاتی که به کار میبرد فقط در لفظ با آنچه در دیگر حوزه ها به کار میرود مشترک است. این اشتراک لفظی نباید موجب اشتباه شود. 

 


Comments

رشد و نمو — ۲۴ دیدگاه

پاسخ دادن به محمد مهدی حسینی لغو پاسخ

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *