بافت شناسی نظری > بافت پیوندی > اجزاء بافت پیوندی > تارهای بافت پیوندی
سه نوع تار در بافت پیوندی یافت میشود: ۱) تارهای کلاژن، ۲) تارهای شبکهای یا رتیکولار و ۳) تارهای ارتجاعی یا الاستیک
تارهای کلاژن بیش از دیگر تارها در بافت پیوندی وجود دارند. در واقع یک چهارم همۀ پروتئینهای بدن کلاژن است. فراوانی کلاژن واقعیت دیگری است که اهمیت بافت پیوندی در بدن را نشان میدهد. “کلا” به یونانی به معنی چسب است و از همین نام میتوان به نقش و وظیفۀ این تار در بدن پی برد. این تارهای ساختمان اصلی بافت پیوندی را تشکیل میدهند و قوام، سختی، و مقاومت بافت در مقابل کشش را تأمین میکنند. مقاومت کلاژن در مقابل کشش از فولاد بیشتر است[۱]. توجه به این که اسکار زخمها از کلاژن تشکیل شده است، میتواند به ما کمک کند تا تصوری از قوام و چگونگی عمل کلاژن داشته باشیم.
ساختار کلاژن
تار کلاژن یک تار بلند است با قطری در حد ۱ تا ۱۰ میکرون. یک تار کلاژن از چندین فیبریل به قطر ۲دهم تا نیم میکرون و یک فیبریل از چند میکروفیبریل تشکیل شده. میکروفیبریل، خود از تارهای سهقلوی تروپوکلاژن تشکیل شده که به صورت مارپیچ دور هم پیچیدهاند.
طول هر ملکول تروپوکلاژن در حیوانات ۳۰۰ نانومتر است، و این در حالی است که امکان طولانیتر یا کوتاهتر بودنِ این ملکول از نظر شیمیایی وجود دارد. این ملکولها بدون دخالت هیچ اندامک سلولی و بدون صرف انرژی خود به خود به هم میپیوندند [۲] و نهایتاً ملکول کلاژن از به هم پیوستنِ این ملکولها از طول و عرض، رشتۀ کلاژن به وجود میآید. آزمایشات تجربی نشان داده است که اگر طول تروپوکلاژن به عنوان واحد تشکیل دهندۀ کلاژن، بیشتر یا کمتر از ۳۰۰ نانومتر باشد، قدرت و سختی و مقاومت کلاژن کمتر از حالتی است که در بدن حیوانات به طور طبیعی وجود دارد. [۳]
فیبروبلاست، ملکولهای پروتوکلاژن را ترشح میکند؛ این ملکول خارج از سلول و در فضای بین سلولیِ بافت پیوندی، تبدیل به تروپوکلاژن میشود. این تروپوکلاژنها خود به خود به هم وصل میشوند و به تارهای کلاژن تبدیل میشوند.
شکل: ساختار کلاژن
تفاوتهای جزئی در تروپوکلاژنها و شکل قرار گرفتن میکروفیبریلها و فیبریلها در کنار هم موجب میشود که انواع مختلفی از کلاژن در بدن موجودات زنده وجود داشته باشد. تا کنون بیش از ۲۵ نوع تار کلاژن کشف شده است[۴]. اما مهمترین آنها انواع زیر هستند:
کلاژن نوع یک (I): فراوانترین و مشهورترین کلاژن است. این نوع کلاژن همان کلاژنی است که در درمِ پوست، تاندون، و فاسیاها دیده میشود و زیر میکروسکوپ در بافتهایی که به طریق معمول هماتوکسیلین ائوزین رنگامیزی شدهاند به رنگ صورتی دیده میشود. این کلاژن بدون رنگامیزی، سفید رنگ است. بنا بر این، بافتهایی مثل تاندون (زردپی)، لیگامان (رباط) و سفیدی چشم ( اسکلرا؛ صُلَبیّه) که سرشار از کلاژن نوع ۱ هستند، سفید رنگ به نظر میرسند اما همانطور که گفته شد پس از رنگامیزی و زیر میکروسکوپ به رنگ صورتی دیده میشوند. این رنگ صورتی برای تشخیص کلاژن و تعیین محل بافت پیوندی راهنمای بسیار مناسبی برای بافت شناس و پاتولوژیست است.
کلاژن نوع دو (II): کلاژنی است که موجب قوام و سفتیِ غضروف است.
کلاژن نوع سه (III): کلاژنی است که تارهای شبکهای (رتیکولار) از آن تشکیل شدهاست. همچنین در غشاء پایه وجود دارد.
کلاژن نوع چهار (IV): کلاژن موجود در “لامینا بازال” و از جمله، لامینا بازالِ حول تارهای عضلات مخطط و صاف است.
کلاژن نوع هفت (VII): کلاژنی است که میان تارهای دیگر پیوند برقرار میکند و از این نظر اهمیت فراوانی دارد.
بافت اندامهایی مانند کبد و طحال و غدد لنفاوی عمدتاً از سلول تشکیل شدهاند و برای آن که این سلولها بتوانند در کنار هم استقرار یابند، شبکهای از تارهای بسیار نازک در این بافتها وجود دارند که از کلاژن نوع ۳ تشکیل شدهاند. این تارها در رنگامیزی معمولی هماتوکسیلین ائوزین رنگ به خود نمیگیرند و قابل مشاهده نیستند.
غیر از تارهای رتیکولار، کلاژنهای موجود در غضروف، استخوان و غشاء پایه و برخی دیگر از بافتها در رنگ آمیزی هماتوکسیلین ائوزین قابل مشاهده نیستند و برای دیدن آنها باید از شیوههای دیگر رنگامیزی استفاده کرد.
اگر پوست پشت دست خود را با دو انگشت بگیرید و بکشید، خواهید دید که پوست دستتان به سرعت به جای خود بر میگردد و به حالت اول خود در میآید. این بازگشت را میتوان به عمل رشتههای الاستیک نسبت داد. تارهای الاستیک در اثر بالا رفتن سن و تابش آفتاب، حالت کشسانی خود را از دست میدهد. اگر پوست پشت دست فرد سالخوردهای را بکشید و بازگشت آن را به حالت اول با پوست دست یک نوجوان مقایسه کنید این اثر را خواهید دید.
دیوارۀ شریانها و غضروف گوش نیز حاوی تارهای الاستیک هستند که فقط با رنگامیزی اختصاصی قابل مشاهده هستند.
[۱] Lodish H, Berk A, Zipursky SL, et al. Molecular Cell Biology. 4th edition. New York: W. H. Freeman; 2000. Section 22.3, Collagen: The Fibrous Proteins of the Matrix. Available from:http://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK21582/ -Aban,1391
[۲] Kotch FW, Raines RT. (2006) Self-assembly of synthetic collagen triple helices. Proceedings of the National Academy of Sciences 28;103(9):3028-33.
دسترس در بهمن ۱۳۹۱ http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16488977
[۳] Buehler MJ. (2006) Nature designs tough collagen: explaining the nanostructure of collagen fibrils. Proc. Natl. Acad. Sci. USA 103:12285–۹۰
دسترس در بهمن ۱۳۹۱ در http://www.pnas.org/content/103/33/12285.short
[۴] http://en.wikipedia.org/wiki/Collagen
**********************************************************************************************************بافت شناسی نظری > بافت پیوندی > اجزاء بافت پیوندی > تارهای بافت پیوندی
merci
جالب بود
من دنبال روش تهیه کلاژن از حیوانات هستم
می تونید کمکم کنید؟
من خودم این کار را تا به حال انجام نداده ام اما دوستانی دارم که مشغول این کار هستند. به چه منظور میخواهید کلاژن درست کنید؟ برای مصارف طبی؟ یا موارد دیگر؟
سلام
سایت باحالی دارین. ممنون